مجله لیزان
رد شدن بیمه از چند کارگاه
در نظام تأمین اجتماعی ایران، یکی از موضوعات مهم که هم برای کارگران و هم برای کارفرمایان مطرح است، مسئله «رد شدن بیمه از چند کارگاه» برای یک کارگر می‌باشد. گسترش مشاغل پاره‌وقت، پروژه‌ای و فریلنسری باعث شده بسیاری از کارگران در بیش از یک کارگاه به‌طور هم‌زمان فعالیت کنند. این وضعیت، مسائل متعددی را در حوزه بیمه و حقوق کار به‌وجود آورده است. در این مقاله از آکادمی لیزان به بررسی حقوقی و قانونی این موضوع پرداخته می‌شود، و جوانب مختلف آن از جمله نحوه محاسبه سوابق، محدودیت‌ها، مزایا، مشکلات احتمالی و نظارت سازمان تأمین اجتماعی تحلیل می‌شود.
مبنای قانونی بیمه در قانون کار و تأمین اجتماعی
مطابق با قانون تأمین اجتماعی مصوب سال ۱۳۵۴ و اصلاحات بعدی آن، تمامی کارفرمایان موظفند برای کارگران خود، بیمه تأمین اجتماعی رد کنند. به استناد 2 ماده زیر، کارفرمایان مکلف به بیمه کردن پرسنل خود هستند.
ماده 36 قانون تامین اجتماعی:
کارفرما مسئول پرداخت حق بیمه سهم خود و بیمه شده به سازمان می‌باشد و مکلف است در موقع پرداخت مزد یا حقوق و مزایا، سهم بیمه شده را کسر نموده و سهم خود را بر آن افزوده و به سازمان تأدیه نماید. درصورتی‌که کارفرما از کسر حق بیمه سهم بیمه شده خودداری کند شخصاً مسئول پرداخت آن خواهد بود.
ماده 148 قانون کار:
کارفرمایانِ کارگاه‌های مشمول این قانون مکلفند براساس قانون تامین اجتماعی نسبت به بیمه نمودن کارگران واحد خود اقدام نمایند.
بنابراین، اگر کارگری در چند کارگاه به صورت هم‌زمان اشتغال داشته باشد، هر یک از کارگاه‌ها باید به نسبت ساعات کاری یا حقوق پرداختی، سهم بیمه مربوط به آن کارگاه را به سازمان تأمین اجتماعی بپردازند.
امکان رد بیمه از چند کارگاه برای یک نفر
در رابطه با رد شدن بیمه از چند کارگاه، میتوان به ماده ۳۴ قانون تامین اجتماعی اشاره کرد. طبق این ماده: درصورتی‌که بیمه شده برای دو یا چند کارفرما کار کند، هر یک از کارفرمایان مکلف‌اند به نسبت مزد یا حقوقی که می‌پردازند حق بیمه سهم بیمه شده را از مزد یا حقوق او کسر و به انضمام سهم خود به سازمان پرداخت نمایند. همچنین بیمه شده در حالات مختلفی می‌تواند به‌صورت پاره‌وقت، خارج از ساعات انجام کار موظف و یا ایامی در طول هر ماه را برای کارفرمایان مختلف کارکرده و بیمه‌پردازی داشته باشد.
سازمان تأمین اجتماعی هیچ‌گونه محدودیتی برای رد بیمه از چند محل کار ایجاد نکرده، بلکه برای این وضعیت ضوابطی در نظر گرفته تا از بروز تخلفات احتمالی نظیر رد بیمه صوری یا ساختگی جلوگیری شود.
نحوه محاسبه حق بیمه در صورت اشتغال در چند کارگاه
در صورت اشتغال هم‌زمان کارگر در چند کارگاه، محاسبه حق بیمه به صورت تجمیعی انجام می‌شود. یعنی میزان دریافتی کارگر از هر کارگاه جداگانه محاسبه و گزارش می‌شود.
سازمان تأمین اجتماعی مجموع دستمزدهای گزارش‌شده را در نظر می‌گیرد و بر آن اساس، حق بیمه نهایی و مزایای بیمه‌ای مانند مستمری، بازنشستگی، بیکاری، و… محاسبه می‌شود.
برای مثال اگر کارگری در یک کارگاه روزانه ۵ ساعت و در کارگاه دیگر ۳ ساعت کار کند و حقوق دریافتی وی از هر دو محل به تفکیک گزارش شود، جمع دریافتی وی از هر دو کارگاه ملاک محاسبه سابقه بیمه خواهد بود.
تنها موردی که در این شرایط اهمیت دارد این است که فرد باید شرایط دریافت حداقل دستمزد از کارگاه اصلی را رعایت نماید. حال در رابطه با این موضوع باید اشاره کنیم که اگر در کارگاه اول برای فرد حداکثر سقف بیمه پرداخت شود، دیگر نیازی به پرداخت حق بیمه در کارگاه دوم یا سوم نمی‌باشد. اما اگر در کارگاه اول کمتر از سقف حقوق و دستمزد آن سال حق بیمه پرداخت می‌شود، بهتر است نسبت به پرداخت حق بیمه در کارگاه دوم یا سوم هوشیار باشید. به عبارتی تا زمانی که مجموع حق بیمه‌های پرداخت شده به سازمان تامین اجتماعی به سقف حقوق آن سال نرسد، افراد باید در کارگاه‌های دیگری که مشغول به کار هستند، حق بیمه را پرداخت نمایند.
مزایای بیمه هم‌زمان از چند کارگاه برای کارگر
رد شدن بیمه از چند کارگاه، در صورت اشتغال واقعی، مزایای متعددی برای کارگر دارد:
- افزایش میزان مستمری بازنشستگی: چون میزان حقوق بازنشستگی بر مبنای میانگین حقوق دو سال آخر بیمه‌پردازی محاسبه می‌شود، اشتغال در چند کارگاه با حقوق بالاتر منجر به مستمری بیشتر خواهد شد.
- افزایش سرعت رسیدن به حد نصاب سابقه: در برخی شرایط خاص (مثلاً اشتغال هم‌زمان در شب و روز)، سابقه کارگر ممکن است سریع‌تر از حالت عادی پر شود (البته نیازمند تأیید سازمان است).
- پوشش بهتر در برابر حوادث و بیماری‌ها: با بیمه چندگانه، اگر کارگر در یکی از کارگاه‌ها دچار حادثه شود، می‌تواند از حمایت‌های بهتر سازمان استفاده کند.
مشکلات و چالش‌ها
در کنار مزایا، این وضعیت می‌تواند چالش‌هایی را نیز به‌همراه داشته باشد:
الف) رد بیمه صوری: برخی کارفرمایان برای کمک به بازنشستگی زودتر کارگران یا با نیت ارائه خدمات، بدون اشتغال واقعی اقدام به رد بیمه می‌کنند که امری غیرقانونی است و در صورت کشف، تمامی سابقه ردشده باطل می‌شود.
ب) تداخل وظایف: در برخی موارد، کارگر به‌دلیل تداخل ساعات کاری در کارگاه‌های مختلف، ممکن است در انجام وظایف خود دچار مشکل شده یا بازدهی وی کاهش یابد که منجر به اختلاف با کارفرما می‌شود.
ج) تضاد در گزارش‌گیری: اگر کارگاه‌ها اطلاعات متفاوتی درباره زمان اشتغال یا میزان حقوق به سازمان ارائه دهند، باعث ایجاد تضاد در سوابق می‌شود که باید اصلاح گردد.
وظایف کارفرمایان در خصوص بیمه چندگانه
- کارفرما موظف است اطلاعات اشتغال کارگر را به درستی و شفاف گزارش دهد.
- در فرم‌های بیمه‌ای، اطلاعات مانند شماره ملی، کد بیمه، ساعت کار، میزان حقوق و نوع قرارداد باید دقیق باشد.
وظایف و حقوق کارگر در این زمینه
- کارگر باید کارفرما را از اشتغال هم‌زمان در چند محل مطلع سازد.
- از دریافت حقوق در قالب غیررسمی یا بدون بیمه پرهیز کند.
- پیگیری سوابق بیمه‌ای خود از طریق سامانه «سابقه بیمه تأمین اجتماعی» را به‌صورت منظم انجام دهد.
نظارت سازمان تأمین اجتماعی
سازمان تأمین اجتماعی با ابزارهایی مانند:
- کد ملی
- کد کارگاه
- ثبت سیستمی سوابق روزانه
- بازرسی میدانی
- دریافت گزارشات مردمی
نظارت دقیقی بر بیمه‌شدگان با چند کارگاه دارد. چنانچه مغایرت یا صوری بودن بیمه احراز شود، پرونده به هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف ارجاع خواهد شد.
کلام آخر
رد شدن بیمه از چند کارگاه برای یک کارگر در نظام حقوقی ایران کاملاً قانونی و پذیرفته‌شده است، به شرط آن‌که اشتغال واقعی وجود داشته باشد. این امکان مزایایی چون افزایش مستمری، پوشش بهتر بیمه‌ای و انعطاف در اشتغال را فراهم می‌کند. با این حال، هم کارگران و هم کارفرمایان باید در چارچوب قانون عمل کنند تا از بروز مشکلاتی مانند بیمه صوری، اختلافات حقوقی و باطل شدن سوابق جلوگیری شود.
سازمان تأمین اجتماعی نیز با ایجاد سامانه‌های الکترونیک و نظارت میدانی تلاش دارد این فرآیند را شفاف و قانونی نگه دارد. در نهایت، آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به بیمه در مشاغل چندگانه، یکی از عوامل مهم در تضمین حقوق کارگران و حفظ منافع قانونی آنان است.
اگر علاقه‌مند به مباحث قانون کار، سازمان تأمین اجتماعی و حقوق و دستمزد هستید روی لینک زیر کلیک کنید:
