مجله لیزان
تقسیم سود و زیان در شرکت‌های تضامنی
باتوجه‌به آن که عملیات تقسیم سود و زیان در شرکت‌های تضامنی وابسته به توافقات انجام‌گرفته بین شرکا می‌باشد و این توافقات ممکن است حالت‌های مختلفی داشته باشد، تقسیم سود و زیان همواره در شرکت‌های تضامنی برای حسابداران موضوعی چالش‌برانگیز است؛ در ادامه این مقاله ابتدا تعریف مختصری از شرکت تضامنی ارائه شده و سپس حالت‌های مختلف تقسیم سود و زیان به‌صورت کامل همراه با مثال در فایل ویدیویی توضیح داده شده است.
شرکت تضامنی:
شرکت تضامنی یکی از مهم‌ترین انواع شرکت‌های تجاری است. شرکت تضامنی شرکتی است که از اجماع دو یا چند شریک به‌قصد کسب سود تشکیل می‌شود. به‌طوری‌که مسئولیت هر شریک نامحدود است. در شرکت تضامنی هر یک از شرکا به‌تنهایی در مقابل اشخاص ثالث نظیر اعتباردهندگان مسئولیت کامل دارند. از دیدگاه حسابداری، شرکت تضامنی شباهت زیادی به مؤسسات انفرادی دارد، لذا بسیاری از مفاهیم حسابداری مؤسسات انفرادی و حتی شرکت‌های سهامی در شرکت تضامنی نیز کاربرد دارند. برخی از جنبه‌های خاص شرکت تضامنی نظیر تشکیل، عملیات تقسیم سود و زیان و… ملاحظات اضافی را ضروری می‌سازد. طبق ماده 116 قانون تجارت، شرکت تضامنی شرکتی است که تحت اسم مخصوصی برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می‌شود.
تقسیم سود و زیان در شرکت‌های تضامنی:
نحوه تقسیم سود و زیان در شرکت‌های تضامنی یکی از موضوعات بسیار مهم و کلیدی است که معمولاً در شرکت‌نامه مشخص می‌گردد (بر اساس ماده 119 قانون تجارت، درصورتی‌که نحوه تقسیم سود و زیان در شرکت‌نامه مشخص نشده باشد، سود و زیان به نسبت سهم‌الشرکه بین شرکا تقسیم می‌شود).
به‌طورکلی تقسیم سود در شرکت‌های تضامنی به 3 عامل کار، سرمایه و قبول خطر (ریسک) بستگی دارد؛ به‌عنوان‌مثال شریکی که وقت بیشتری را صرف اداره امور می‌کند، معمولاً با توافق سایر شرکا، هنگام تقسیم سود مبلغی را به‌عنوان حق‌الزحمه یا پاداش دریافت می‌کند و یا شریکی که سرمایه‌گذاری بیشتری در شرکت کرده است، سهم بیشتری بابت سود تضمین شده (بهره) سرمایه و قبول خطر دریافت می‌کند.
باتوجه‌به مطالب فوق، بر اساس توافق شرکا روش‌های مختلفی را می‌توان برای تقسیم سود در شرکت‌های تضامنی مورداستفاده قرارداد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- تقسیم سود بر اساس نسبت‌های معین:
ساده‌ترین و معمول‌ترین روش برای تقسیم سود و زیان، تعیین نسبت‌های معین برای هر یک از شرکا می‌باشد. در این روش، سود یا زیان بدون توجه به میزان سرمایه شرکا بر اساس نسبت‌های معینی که مورد توافق شرکا بوده و در شرکت‌نامه قید می‌شود، بین شرکا تقسیم می‌گردد.
مثال: سود شرکت تضامنی محمد و کیوان 10،000،000 ریال بوده است؛ بر اساس مفاد شرکت‌نامه سود به نسبت 2 و 3 بین شرکا تقسیم می‌گردد.
مطلوب است: محاسبه سهم سود هر کدام از شرکا و انجام ثبت روزنامه لازم
جواب: در فایل ویدیویی بالا به‌صورت کامل جواب داده شده است.
- تقسیم سود به نسبت سرمایه:
در مواردی که درآمد شرکت مستقیماً به میزان سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در شرکت بستگی داشته باشد، تقسیم سود و زیان به نسبت سرمایه شرکا روش مناسبی است. در این روش، سود یا زیان ممکن است به نسبت سرمایه ابتدای دوره، سرمایه پایان دوره و یا میانگین موزون سرمایه در طی دوره بین شرکا تقسیم شود.
مثال: سود شرکت تضامنی محمد و کیوان 10،000،000 ریال بوده است؛ مانده سرمایه پایان سال هر کدام از شرکا به ترتیب 140،000،000 و 60،000،000 ریال بوده است؛ سود بر اساس سرمایه شرکا تقسیم می‌گردد.
مطلوب است: محاسبه سهم سود هر کدام از شرکا و انجام ثبت روزنامه لازم
جواب: در فایل ویدیویی بالا به‌صورت کامل جواب داده شده است.
مثال: سود شرکت تضامنی محمد و کیوان 10،000،000 ریال بوده است؛ مانده سرمایه اول دوره هر کدام از شرکا 40،000،000 و 60،000،000 ریال بوده است. در تاریخ 05/01 کیوان مبلغ 30،000،000 ریال دیگر در شرکت سرمایه‌گذاری کرده است. سود بر اساس میانگین موزون سرمایه در پایان سال بین شرکا تقسیم می‌گردد.
مطلوب است: محاسبه سهم سود هر کدام از شرکا و انجام ثبت روزنامه لازم
جواب: در فایل ویدیویی بالا به‌صورت کامل جواب داده شده است.
- تخصیص سود تضمین شده سرمایه و تقسیم سود باقی‌مانده سود بر اساس نسبت معین:
ممکن است طبق توافق شرکا ابتدا بخشی از سود به‌عنوان سود تضمین شده سرمایه شرکا (با نرخ مشخص) در نظر گرفته شده و سپس باقی‌مانده سود بر اساس نسبت‌های معین بین شرکا تقسیم گردد. علت محاسبه سود تضمین شده آن است که مشخص گردد که منافع شرکا در شرکت تضامنی باتوجه‌به خطرات احتمالی چه میزان بیشتر از سرمایه‌گذاری‌های مطمئن و بدون ریسک (مانند سپرده‌های بانکی و یا خرید اوراق مشارکت دولتی) می‌باشد. چنانچه تعلق سود تضمین شده به مانده‌حساب سرمایه در شرکت‌نامه تصریح شده باشد، مبلغ سود تضمین شده صرف‌نظر از وجود سود یا زیان باید به‌حساب شرکا منظور شود.
مثال: سود شرکت تضامنی محمد و کیوان 10،000،000 ریال بوده است؛ مانده سرمایه پایان سال هر کدام از شرکا به ترتیب 140،000،000 و 60،000،000 ریال بوده است؛ بر اساس شرکت‌نامه به مانده سرمایه شرکا 20% سود تضمین شده تعلق‌گرفته و مابقی به نسبت مساوی بین شرکا تقسیم می‌گردد.
مطلوب است: محاسبه سهم سود هر کدام از شرکا و انجام ثبت روزنامه لازم
جواب: در فایل ویدیویی بالا به‌صورت کامل جواب داده شده است.
- تخصیص حقوق و یا پاداش به شرکا و تقسیم سود بر اساس مبناهای قبلی:
ممکن است طبق توافق شرکا قسمتی از سود دوره به‌عنوان حق‌الزحمه یا پاداش به شریک یا شرکایی که مسئولیتی در اداره امور شرکت به عهده دارند، تعلق‌گرفته و باقی‌مانده سود بر اساس مبناهای قبلی بین شرکا تقسیم گردد. چنانچه پرداخت حق‌الزحمه به شریک یا شرکا در شرکت‌نامه قید شده باشد، صرف‌نظر از وجود سود یا زیان باید به‌حساب شرکا منظور شود. اما پاداش تنها در صورت سود به شریک تعلق می‌گیرد و ممکن است بر اساس درصدی از سود قبل از کسر پاداش و یا سود بعد از کسر پاداش محاسبه گردد.
مثال: سود شرکت تضامنی محمد و کیوان 10،000،000 ریال بوده است؛ مانده سرمایه پایان سال هر کدام از شرکا به ترتیب 140،000،000 و 60،000،000 ریال بوده است؛ بر اساس شرکت‌نامه به کیوان 10% پاداش تعلق‌گرفته سپس به مانده سرمایه شرکا 20% سود تضمین شده تعلق‌گرفته و مابقی به نسبت مساوی بین شرکا تقسیم می‌گردد.
مطلوب است محاسبه سهم سود هر کدام از شرکا و انجام ثبت روزنامه لازم
جواب: در فایل ویدیویی بالا به‌صورت کامل جواب داده شده است.
حالت های خاص در تقسیم سود و زیان:
هنگامی که برای شرکا حق الزحمه(پاداش) سالانه درنظر گرفته می شود و یا به سرمایه شرکا سود تضمین شده تعلق می گیرد، ممکن است شرایطی پیش بیاید که سود خالص تکافوی تخصیص حق الزحمه(پاداش) سالانه و سود تضمین شده سرمایه را نکند. در این گونه موارد، ما به التفاوت باید بر اساس نسبت های معین به صورت منفی به هر یک از شرکا تخصیص دادهش ود تا سهم نهایی هر شریک به دست آید. همچنین در مواردی که زیان وجود داشته باشد مزایای تعیین شده برای شرکا در نظر گرفته شده و به ترتیب فوق عمل می شود.
سخن پایانی:
در این مقاله از آکادمی لیزان، شما حسابداران و دانشجویان حسابداری عزیز با نحوه تقسیم سود و زیان در شرکت‌های تضامنی که موضوعی چالش‌برانگیز می‌باشد، آشنا شدید و این موضوع را به طور کامل و جامع فراگرفتید. برای آگاهی از جدیدترین موضوعات و مباحث حسابداری، پیج ما را در اینستاگرام دنبال کنید.
منابع مورداستفاده:
اصول حسابداری 2، جمشید اسکندری
اصول حسابداری 2، یدالله تاری وردی