مجله لیزان
تفاوت بهای تمام شده، هزینه و زیان
در این مقاله به تفاوت چند اصطلاح مهم در حسابداری به‌ویژه حسابداری صنعتی یعنی تفاوت بهای تمام شده، هزینه و زیان می‌پردازیم و آن را از تمامی جهات بررسی و مقایسه خواهیم کرد.
تفاوت بهای تمام شده، هزینه و زیان
اصطلاح بهای تمام شده، هزینه و زیان اغلب توسط حسابداران به‌صورت مترادف و جابه‌جا به کار گرفته می‌شود و تعریف و تشریح آنها به‌نحوی‌که هیچ ابهامی نسبت به مفهوم آنها باقی نماند، کار ساده‌ای نیست. شناخت و کاربرد صحیح مفاهیم مذکور، مستلزم شناخت نیاز اطلاعاتی و هدف موردنظر است، بنابراین لازم است تمایز بین آنها مشخص و مفهوم هر یک به‌صورت کاملاً دقیق برای شما مخاطبان آکادمی لیزان تعیین گردد.
بهای تمام شده: بهای تمام شده عبارت است از منابع صرف شده برای تحصیل یک منبع دیگر که این منبع جدید دارای منافع متصور آتی است. این تعریف در واقع تعریف دارایی است که بر اساس ارتباط مستقیم علت و معلولی (در مورد موجودی‌های کالا) و یا بر اساس تخصیص منظم و منطقی (مانند استهلاک دارایی‌های ثابت مشهود) به سود و زیان دوره منظور می‌گردند و تا زمانی که منافع مورد انتظار از آنها حاصل نشده است، به‌عنوان دارایی در صورت‌وضعیت مالی نشان داده می‌شوند. هدف‌دار بودن، ارادی‌بودن، داشتن قابلیت کنترل، خوشایند بودن و داشتن منافع اقتصادی آتی و طبقه‌بندی به‌عنوان دارایی در صورت‌وضعیت مالی از ویژگی‌های بارز بهای تمام شده می‌باشد.
هزینه: عبارت است از منابع صرف شده برای تحصیل یک منفعت (درآمد) که منافع کسب شده آن کاملاً منقضی شده و فاقد هر گونه منافع متصور آتی می‌باشد. هزینه‌ها یا از همان ابتدا به‌عنوان هزینه ثبت شده‌اند؛ مانند هزینه حقوق کارکنان اداری و یا این که بهای تمام شده‌ای هستند که منفعت مورد انتظار از آنها حاصل شده است؛ مانند بهای تمام شده کالای فروش رفته و یا هزینه استهلاک دارایی‌های ثابت مشهود.
هدف‌دار بودن، داشتن قابلیت کنترل، ناخوشایند نبودن، و داشتن منافع گذشته و قرارگرفتن آنها در مقابل درآمد دوره‌ای که در آن تحقق‌یافته‌اند از ویژگی‌های بارز هزینه‌ها می‌باشد.
زیان: زیان ازدست‌رفتن منابع بدون کسب هر گونه منفعت می‌باشد. زیان بدون هدف، غیرارادی، غیرقابل‌کنترل، ناخوشایند و فاقد هر گونه منافع چه درگذشته و چه در آینده بوده و در زمان وقوع تحت عنوان زیان غیرعملیاتی در صورت سود و زیان منعکس می‌گردد؛ مانند زیان ناشی از آتش‌سوزی.
درک بهتر موضوع
برای درک بهتر تفاوت بین بهای تمام شده هزینه و زبان فرض کنید شرکتی در تاریخ ۱۵ اسفندماه سه واحد کالای الف را به مبلغ ۳,۰۰۰ ریال هر واحد ۱,۰۰۰ ریال خریداری نمود یک واحد از این کالا در تاریخ ۲۰ اسفندماه به مبلغ ۱,۴۰۰ ریال به فروش رسید و یک واحد دیگر از آن در تاریخ ۲۵ اسفندماه بر اثر آتش‌سوزی از بین رفت و یک واحد دیگر در پایان سال در انبار موجود است یک واحد از کالای الف که در تاریخ ۲۰ اسفندماه به فروش رسیده یعنی ۱,۰۰۰ ریال که اصطلاحاً بهای تمام شده کالای فروش رفته نامیده می‌شود به هزینه تبدیل شده و موجب تحصیل ۱,۴۰۰ ریال درآمد گردیده؛ لذا در صورت سود و زیان از درآمدهای دوره کسر می‌گردد یک زیان ۱,۰۰۰ ریالی نیز بابت یک واحد کالای از بین رفته در اثر آتش‌سوزی تحت عنوان زیان غیرعملیاتی در صورت سود و زیان نشان داده می‌شود. یک واحد کالای دیگر که در پایان سال در انبار موجود می‌باشد نیز در ترازنامه تحت عنوان موجودی کالا به مبلغ ۱,۰۰۰ ریال نشان داده می‌شود.
منابع مورد استفاده
حسابداری صنعتی 1 ، جمشید اسکندری