مجله لیزان
تأکید بر مطلب خاص در حسابرسی به همراه مثال کاربردی
گزارش حسابرس مستقل یکی از مهم‌ترین ابزارهای شفافیت مالی در هر سازمان است. این گزارش، با ارائه نظر حرفه‌ای حسابرس درباره صورت‌های مالی، به ذی‌نفعان کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند. اما همه بندهای گزارش حسابرس یکسان نیستند. گاهی اوقات لازم است حسابرس، بدون تغییر نظر خود، توجه استفاده‌کنندگان را به یک موضوع مهم جلب کند. در چنین شرایطی، از بند تأکید بر مطلب خاص استفاده می‌شود.
بر اساس استاندارد حسابرسی شماره 706 ایران و استاندارد بین‌المللی ISA 706، این بند برای تأکید بر اطلاعاتی به‌کار می‌رود که درک آن‌ها برای استفاده‌کنندگان حیاتی است و در یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی به‌طور کامل افشا شده‌اند.
تعریف بند تأکید بر مطلب خاص
طبق تعریف استاندارد حسابرسی ایران:
بند تأکید بر مطلب خاص، بخشی از گزارش حسابرس است که در آن، بدون تعدیل نظر حسابرس، توجه استفاده‌کنندگان به یک موضوع مهم و به‌درستی افشا شده در صورت‌های مالی جلب می‌شود.
این بند، ابزاری برای افزایش شفافیت و راهنمایی خوانندگان است، نه ابزاری برای ابراز تردید یا انتقاد.
اهداف درج بند تأکید بر مطلب خاص
۱. جلب توجه به موضوعات مهم
گاهی اوقات یک موضوع، حتی بدون تخلف یا ابهام، آنقدر مهم است که لازم است حسابرس توجه ویژه‌ای به آن جلب کند.
۲. کمک به درک بهتر صورت‌های مالی
افشای موضوعات کلیدی در یادداشت‌های توضیحی، وقتی همراه با تأکید حسابرس باشد، توجه بیشتری را جلب می‌کند.
۳. افزایش شفافیت گزارشگری مالی
درج این بند نشان می‌دهد که حسابرس به تمام جنبه‌های با اهمیت صورت‌های مالی توجه کرده و آن را برای استفاده‌کنندگان برجسته ساخته است.
شرایط استفاده بر اساس استاندارد 706 ایران
برای استفاده از بند تأکید بر مطلب خاص باید سه شرط اصلی وجود داشته باشد:
-
ارتباط مستقیم با صورت‌های مالی – موضوع باید به اقلام یا افشاهای موجود در صورت‌های مالی مربوط باشد.
-
افشای کامل در یادداشت‌های توضیحی – اگر موضوع به‌طور کامل افشا نشده باشد، باید بند تعدیل نظر درج شود نه بند تأکید.
-
اهمیت (Materiality) – موضوع باید آنقدر مهم باشد که نبودن آن درک استفاده‌کنندگان را دچار مشکل کند.
موارد رایج استفاده از بند تأکید بر مطلب خاص
۱. تردید در ادامه فعالیت (Going Concern)
وقتی شرکت زیان‌ده است و آینده فعالیتش در ابهام قرار دارد، اما مدیران برنامه‌هایی برای ادامه کار دارند.
۲. رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه (Subsequent Events)
وقوع بلایای طبیعی، تغییرات بزرگ در نرخ ارز یا تصمیمات قانونی مهم.
۳. تغییرات در سیاست‌های حسابداری
مثلاً تغییر روش استهلاک یا تغییر در روش ارزش‌گذاری موجودی کالا.
۴. دعاوی و پرونده‌های حقوقی
پرونده‌هایی که ممکن است منجر به تعهدات سنگین برای شرکت شوند.
۵. بلایای طبیعی
زلزله، سیل یا آتش‌سوزی‌های گسترده که بر وضعیت مالی تأثیر گذاشته‌اند.
مثال‌های عملی از بند تأکید بر مطلب خاص
مثال ۱ – بلایای طبیعی
«بدون این که نظر ما تعدیل شود، توجه شما را به یادداشت شماره ۱۰ جلب می‌کنیم که در آن اثرات زلزله اخیر بر دارایی‌ها و عملیات شرکت توضیح داده شده است.»
مثال ۲ – ادامه فعالیت
«توجه شما را به یادداشت شماره ۵ جلب می‌کنیم که در آن تردیدهای قابل ملاحظه در مورد توانایی شرکت برای ادامه فعالیت مطرح شده است.»
مثال ۳ – تغییر سیاست حسابداری
«بدون تغییر در نظر خود، توجه شما را به یادداشت شماره ۸ جلب می‌کنیم که تغییر در روش محاسبه استهلاک را توضیح داده است.»
تفاوت بند تأکید بر مطلب خاص با بند تعدیل نظر
-
بند تعدیل نظر: وقتی حسابرس با انحراف یا محدودیت در رسیدگی مواجه است که اثر بااهمیتی دارد.
-
بند تأکید بر مطلب خاص: وقتی هیچ انحرافی وجود ندارد، اما موضوعی مهم باید برجسته شود.
چالش‌های حرفه‌ای در استفاده از این بند
-
مرزبندی با بند تعدیل
گاهی تعیین این که موضوع باید در قالب تأکید یا تعدیل بیاید، نیاز به قضاوت دقیق دارد. -
استفاده بیش‌ازحد
درج بی‌مورد این بند باعث بی‌اثر شدن آن در ذهن مخاطب می‌شود. -
انتظارات استفاده‌کنندگان
باید توضیح داده شود که این بند به معنای وجود مشکل نیست، بلکه فقط جلب توجه است.
مروری بر استاندارد بین‌المللی ISA 706
این استاندارد همانند استاندارد ایران تأکید دارد که:
-
بند باید به یادداشت‌های توضیحی ارجاع دهد.
-
کوتاه و شفاف باشد.
-
اطلاعات جدید خارج از صورت‌های مالی اضافه نکند.
سوالات متداول
۱. آیا بند تأکید بر مطلب خاص به معنای مشکل در صورت‌های مالی است؟
خیر. این بند فقط توجه را جلب می‌کند و به معنای انحراف یا خطا نیست.
۲. آیا این بند بر نظر حسابرس تأثیر می‌گذارد؟
خیر، نظر حسابرس بدون تغییر باقی می‌ماند.
۳. آیا می‌توان این بند را حذف کرد اگر موضوع مهم نباشد؟
بله، درج آن فقط در صورت اهمیت بالا الزامی است.
کلام آخر
بند تأکید بر مطلب خاص یکی از ابزارهای مهم و پرکاربرد در گزارشگری حسابرسی است که به حسابرس این امکان را می‌دهد تا بدون تغییر در نوع اظهار نظر، توجه استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی را به موضوعی با اهمیت و دارای اثرگذاری بالقوه بر تصمیم‌گیری جلب کند. این بند نه‌تنها شفافیت اطلاعات مالی را افزایش می‌دهد، بلکه از بروز برداشت‌های نادرست یا ناقص از صورت‌های مالی جلوگیری می‌کند.
اهمیت این بند از آن‌جاست که برخی رویدادها یا شرایط، هرچند بر اظهار نظر حسابرس تأثیری نمی‌گذارند، اما به دلیل اثر بالقوه بر ارزیابی وضعیت مالی یا عملکرد واحد اقتصادی، نیاز به برجسته‌سازی دارند. نمونه‌هایی مانند دعاوی حقوقی در جریان، تغییرات اساسی در سیاست‌های حسابداری، یا وقوع رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه، از مصادیق متداول درج بند تأکید بر مطلب خاص هستند.
از دیدگاه حرفه‌ای، درج یا عدم درج این بند باید بر اساس قضاوت حرفه‌ای حسابرس، استانداردهای حسابرسی و با رعایت اصل اهمیت صورت گیرد. درج بی‌مورد بند تأکید ممکن است باعث تردید یا نگرانی بی‌دلیل ذی‌نفعان شود و حذف نابه‌جای آن نیز می‌تواند موجب پنهان ماندن اطلاعات حیاتی گردد.
در نهایت، بند تأکید بر مطلب خاص نقشی دوگانه ایفا می‌کند: از یک‌سو حافظ منافع عمومی و استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی است و از سوی دیگر به ارتقای اعتبار و شفافیت فرآیند حسابرسی کمک می‌کند. استفاده صحیح و به‌موقع از این بند، ضمن انطباق با استانداردهای ملی و بین‌المللی، باعث می‌شود اعتماد ذی‌نفعان به اطلاعات مالی و حرفه حسابرسی تقویت گردد. بنابراین، آموزش مداوم حسابرسان و ارتقای مهارت‌های قضاوت حرفه‌ای در این زمینه، گامی ضروری برای بهبود کیفیت گزارش‌های حسابرسی و افزایش شفافیت بازارهای مالی به شمار می‌رود.